Phong tục bắt vợ của người Mông mang đậm giá trị văn hóa

Trong kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam, đồng bào người Mông đóng góp nhiều nét sinh hoạt độc đáo, phong phú, đặc biệt là trong đời sống hôn nhân, gia đình. Vậy phong tục bắt vợ của người Mông như thế nào? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài phân tích và chia sẻ sau đây của chúng tôi.

Nguồn gốc và ý nghĩa của phong tục bắt vợ

Phong tục bắt vợ – hay còn gọi là “kéo vợ” – có từ lâu đời trong đời sống của người Mông. Đây là hình thức mà chàng trai khi có tình cảm với cô gái sẽ thực hiện một nghi thức “bắt cóc” cô gái về nhà, rồi sau đó nhờ người lớn đứng ra dạm hỏi, tổ chức cưới hỏi theo nghi lễ truyền thống.

Tuy mang tên là “bắt”, nhưng trong đa số trường hợp, đây là kết quả của tình yêu đôi lứa đã tìm hiểu trước đó. Cô gái thường biết trước hoặc đồng thuận ngầm với hành động “bắt” này, và chỉ “giả vờ chống cự” để giữ thể diện hoặc làm theo phong tục.

Phong tục bắt vợ có từ lâu đời trong đời sống của người Mông

Ý nghĩa truyền thống:

• Thể hiện bản lĩnh của người đàn ông: Việc bắt vợ thành công cho thấy chàng trai có dũng khí, quyết tâm, và đủ năng lực chăm lo cho gia đình sau này.
• Tạo dấu mốc cho tình yêu đôi lứa: Nghi lễ “bắt vợ” không chỉ là khởi đầu của một cuộc hôn nhân mà còn là tuyên bố công khai về sự gắn bó của hai người.
• Giảm gánh nặng sính lễ: Thay vì cưới hỏi rình rang, bắt vợ thường đơn giản hơn về mặt thủ tục, chi phí – nhất là trong các gia đình nghèo.

Quá trình và nghi lễ của phong tục bắt vợ của người Mông

Phong tục bắt vợ của người Mông không đơn thuần là hành động “bắt” rồi cưới, mà tuân theo một quy trình có nghi lễ, quy tắc chặt chẽ:

Bước 1: Tìm hiểu và ngầm đồng ý

• Trước khi “bắt”, đôi bên thường đã có thời gian quen biết, yêu nhau trong các phiên chợ tình, lễ hội xuân, hội Gầu Tào…
• Nếu cô gái đồng ý, cô sẽ đưa ra dấu hiệu ngầm, hoặc hẹn thời gian – địa điểm thuận lợi để chàng trai và bạn bè “kéo” về.

Bước 2: Thực hiện phong tục bắt vợ của người Mông

• Chàng trai cùng vài người bạn (hoặc người thân) sẽ “bắt” cô gái, thường là sau phiên chợ hoặc trong dịp lễ hội.
• Cô gái có thể chống cự tượng trưng để “giữ giá”, hoặc hợp tác, đi theo chàng trai về nhà trong không khí náo nhiệt.

Tục bắt vợ của người Mông là một nét văn hóa đặc sắc và phong phú của người Việt

Bước 3: Giam giữ 3 ngày

• Sau khi đưa về nhà, cô gái sẽ được giữ lại trong khoảng 3 ngày (gọi là “bắt dâu”), không cho ra ngoài, để người nhà chàng trai chăm sóc và làm lễ cúng tổ tiên.
• Trong thời gian này, gia đình sẽ quan sát, hỏi han, cô gái có quyền từ chối nếu không cảm thấy hài lòng.

Bước 4: Dạm hỏi và cưới chính thức

• Nếu cô gái đồng ý, nhà trai sẽ cử người mang lễ vật sang nhà gái xin phép cưới hỏi.
• Lễ cưới chính thức được tổ chức sau đó, theo phong tục của người Mông, với đầy đủ lễ cúng tổ tiên, uống rượu, ăn mừng…

Những tranh cãi và hệ lụy xã hội từ tục bắt vợ

Mặc dù là nét văn hóa truyền thống, phong tục bắt vợ đang dần trở nên gây tranh cãi trong xã hội hiện đại, đặc biệt khi có những trường hợp biến tướng hoặc bị lạm dụng:

Phong tục bắt vợ của người Mông bị biến tướng thành ép buộc

• Có không ít trường hợp cô gái bị bắt về mà không hề hay biết hoặc đồng thuận trước đó, dẫn đến bị ép cưới, cưỡng hôn, gây tổn hại nghiêm trọng về tâm lý và danh dự.
• Một số gia đình lợi dụng tục lệ này để cưới vợ cho con trai một cách miễn cưỡng, không cần sự đồng ý của cô gái, gây ra những bi kịch hôn nhân.

Vi phạm quyền con người và pháp luật

• Việc “bắt” một cô gái chưa đủ tuổi kết hôn hoặc chưa đồng ý đã vi phạm nghiêm trọng quyền tự do thân thể và quyền lựa chọn hôn nhân.
• Nếu xảy ra ép buộc, hành vi này có thể bị xử lý theo luật pháp hiện hành về cưỡng ép hôn nhân, bắt cóc, xâm phạm thân thể người khác.

Phong tục kéo vợ của người Mông bị biến tướng thành ép buộc

Cần giữ gìn hay loại bỏ phong tục bắt vợ?

Trước thực trạng đó, nhiều ý kiến cho rằng phong tục bắt vợ nên được nhìn nhận đa chiều:

Nên giữ lại nếu:

• Phong tục được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, có tình cảm, không vi phạm pháp luật.
• Được chuyển hóa thành hình thức lễ nghi mang tính biểu tượng, tổ chức công khai, vui vẻ và có sự đồng thuận của cả hai bên.

Nên loại bỏ hoặc nghiêm cấm nếu:

• Có dấu hiệu ép buộc, lạm dụng, đặc biệt là với trẻ vị thành niên.
  
• Vi phạm quyền con người, gây tổn thương thể chất hoặc tinh thần cho người bị “bắt”.

Giải pháp để bảo tồn đúng cách phong tục của người Mông

Thay vì xóa bỏ hoàn toàn, nhiều chuyên gia văn hóa đề xuất chuyển hóa phong tục bắt vợ theo hướng tích cực:

Xem thêm: Sắm lễ vật cúng cô hồn tháng 7 âm lịch thế nào mới đúng?

Xem thêm: Bạn có biết lễ chùa đầu năm sắm lễ hành lễ thế nào đúng?

• Tuyên truyền nhận thức tại các bản làng: Giúp người dân, nhất là giới trẻ hiểu rõ ranh giới giữa phong tục và vi phạm pháp luật.
• Tổ chức “bắt vợ giả” trong lễ hội: Nhiều địa phương hiện nay tổ chức các tiết mục “kéo vợ vui” như một trò chơi dân gian trong lễ hội xuân, nhằm giữ lại bản sắc nhưng không gây hậu quả tiêu cực.
• Lồng ghép giáo dục giới tính, quyền trẻ em trong học đường: Nhất là với học sinh vùng cao, nơi phong tục này vẫn còn tồn tại mạnh mẽ.

Trên đây là một số thông tin liên quan đến việc tìm hiểu phong tục bắt vợ của người Mông. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi chia sẻ đã giúp bạn hiểu rõ hơn về chủ đề phong tục tập quán này.