Lễ cúng tất niên gồm những gì, sắp xếp thế nào cho đúng?

Lễ cúng tất niên là một trong những nghi thức quan trọng nhất trong dịp cuối năm của người Việt. Đây không chỉ là dịp để tổng kết một năm cũ đã qua mà còn là thời điểm sum vầy, đoàn tụ, gửi gắm những lời cầu chúc tốt đẹp cho năm mới. Tuy nhiên, nhiều người vẫn băn khoăn lễ cúng tất niên gồm những gì, và sắp xếp thế nào cho đúng? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ và chuẩn bị đầy đủ cho lễ cúng quan trọng này.

Lễ cúng tất niên là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa phong tục

Lễ cúng tất niên, còn gọi là lễ Tát Niên, là nghi lễ đánh dấu sự kết thúc của một năm âm lịch và chuẩn bị bước sang năm mới. Đây là phong tục truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa người Việt, thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên, thần linh đã phù hộ cho gia đình trong suốt một năm qua, đồng thời cầu mong cho năm mới bình an, may mắn.

Thông thường, lễ cúng tất niên được tổ chức vào chiều ngày 30 Tết. Tuy nhiên, với những gia đình bận rộn hoặc phải di chuyển xa, lễ tất niên có thể diễn ra sớm hơn, từ ngày 27 đến 29 tháng Chạp.

Sau khi hoàn thành lễ cúng, các thành viên trong gia đình sẽ cùng nhau quây quần bên mâm cơm tất niên. Đây là lúc mọi người chia sẻ với nhau những kỷ niệm trong năm cũ, đồng thời chuẩn bị tâm thế cho lễ giao thừa và một khởi đầu mới tốt đẹp.

Lễ cúng tất niên gồm những gì? Các thành phần chính cần chuẩn bị

Để lễ cúng tất niên diễn ra trang trọng và đầy đủ, gia chủ cần chuẩn bị các thành phần chính như sau:

Mâm cơm cúng tất niên

Mâm cơm cúng tất niên không cần quá cầu kỳ, nhưng phải thể hiện được tấm lòng thành kính của gia chủ. Mỗi vùng miền có một cách bày biện riêng:

• Miền Bắc: Mâm cỗ phổ biến gồm 4 bát, 4 đĩa hoặc 6 bát, 6 đĩa. Các món đặc trưng gồm: giò heo hầm măng, bóng thả, miến, mọc; thịt gà luộc, thịt heo, giò lụa, chả quế…
• Miền Trung: Mâm cơm thường có bánh chưng/bánh tét, giò lụa, thịt heo luộc, gà bóp rau răm, giá chua…
• Miền Nam: Các món thường gặp như: bánh tét, thịt kho tàu, canh măng, gỏi tôm thịt, nem chả…
• Gia chủ có thể thêm xôi gấc, chè đậu, mứt Tết tùy theo phong tục và điều kiện.

Mâm lễ cúng trong nhà

Trên bàn thờ chính nên sắp xếp hoa tươi, trái cây, bánh chưng, trầu cau, rượu, nến và vàng mã tượng trưng. Mâm cỗ mặn hoặc chay nên đặt ở bàn con phía dưới. Không nên dùng hoa quả giả, hoa nhựa, vì theo tâm linh, đây là sự thiếu thành ý.

Mâm lễ cúng ngoài trời (cúng Quan Hành Khiển)

Mâm lễ ngoài trời được đặt trước cửa nhà, thường gồm:

• 2 bình hương, 2 ngọn nến
• 1 bát gạo, 1 bát muối
• Vàng mã, sớ cúng, hoa quả
• Đồ mặn như thủ lợn, thịt gà, bánh chưng, xôi gấc, bánh kẹo…

Đây là nghi thức để tiễn năm cũ, đón năm mới và mời các vị thần cai quản năm tới về phù hộ độ trì.

Mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả tượng trưng cho sự sung túc, đầy đủ. Nên chọn hoa quả tươi, có màu sắc hài hòa, không dùng quả xanh hoặc giả. Mâm nên được đặt lệch sang hai bên bàn thờ, tránh đặt ngay chính diện bát hương.

Cách sắp xếp mâm cúng tất niên đúng phong thủy và thể hiện sự trang trọng

Việc sắp xếp mâm cúng tất niên cần đảm bảo các yếu tố về thẩm mỹ, phong thủy và truyền thống. Dưới đây là những nguyên tắc bạn nên lưu ý:

Xem thêm: Phong tục thờ cúng tổ tiên nét đẹp văn hóa của người Việt

Xem thêm: Phân tích phong tục mẹ chồng đón con dâu có ý nghĩa gì?

• Sắp xếp gọn gàng, cân đối: Mâm cỗ phải được bày trí đẹp mắt, không để lộn xộn. Các món ăn nên sắp đối xứng, tạo cảm giác hài hòa.
• Đặt cỗ cúng đúng vị trí: Mâm cỗ mặn nên để ở bàn phụ phía dưới bàn thờ chính. Trên bàn thờ chính chủ yếu là hoa, trái cây và lễ vật tượng trưng.
• Chọn giờ cúng phù hợp: Tùy theo phong tục và giờ hoàng đạo từng năm, lễ cúng tất niên nên tiến hành vào chiều tối.
• Bài văn khấn cúng tất niên: Không thể thiếu trong nghi lễ, bài khấn giúp truyền đạt tâm nguyện và lời tri ân của gia chủ đến tổ tiên, thần linh.
• Giữ không khí trang nghiêm: Khi thực hiện lễ cúng, mọi người nên ăn mặc chỉnh tề, thành kính. Sau lễ, cùng nhau ăn bữa cơm tất niên để thắt chặt tình cảm gia đình.

Lễ cúng tất niên là nghi lễ quan trọng không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn gắn kết tình cảm gia đình, khép lại một năm cũ và mở ra năm mới bình an. Việc chuẩn bị đầy đủ lễ vật và sắp xếp hợp lý không chỉ thể hiện sự tôn kính mà còn góp phần mang lại vượng khí, tài lộc cho gia chủ. Dù bạn ở vùng miền nào, hãy dành thời gian và tấm lòng để chuẩn bị mâm cơm tất niên thật chu đáo nhé!