Tết Hàn Thực nguồn gốc và ý nghĩa trong văn hóa Việt

Tết Hàn Thực là tết gì, được diễn ra vào thời gian nào trong năm? Tết Hàn Thực có ý nghĩa nguồn gốc như thế nào ? thường làm gì trong Tết Hàn Thực cùng nhanmenh.com tìm hiểu.

Nguồn gốc ngày Tết Hàn thực 3/3 âm lịch

“Hàn thực” xét theo nghĩa chữ Hán thì “Hàn” là lạnh, “thực” là ăn, “Tết Hàn thực” là tết ăn đồ lạnh.

Tết Hàn thực bắt nguồn từ văn hoá Trung Hoa. Khi du nhập vào Việt Nam đã có nhiều thay đổi về phong tục lễ nghi. Ít người biết rằng, Tết Hàn thực có nguồn gốc từ một câu chuyện vô cùng cảm động trong lịch sử Trung Hoa về lòng trung quân và tình nghĩa con người

Truyền thuyết kể lại, vào đời Xuân Thu khi vua Tấn Văn Công nước Tấn, gặp loạn phải bỏ nước lưu vong, nay trú nước Tề, mai trú nước Sở. Bấy giờ có một hiền sĩ tên Giới Tử Thôi đã theo và giúp đỡ mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn, Giới Tử Thôi đã phải cắt một miếng thịt đùi của mình để nấu và dâng vua.

Sau khi nhà vua ăn xong mới biết thì vô cùng cảm kích. Giới Tử Thôi đã theo phò Tấn Văn Công suốt 19 năm tời, cùng nhau nếm trải biết bao gian truân, nguyb hiểm.

Thế nhưng khi Tấn Văn Công giành lại được ngôi báu, trở về làm vua nước Tấn đã phong thưởng hậu hĩnh cho những người có công trong khi tòng vong, nhưng lại tuyệt nhiên quên mất công lao của Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình làm được việc gì, cũng là cái nghĩa vụ của mình, chớ chẳng phải công lao gì đáng nói.

Bởi vậy Giới Tử Thôi về nhà đưa mẹ già vào núi Điền Sơn ở ẩn. Về sau Tấn Văn Công nhớ ra đã cho người đi tìm nhưng Giứi Tử Thôi không chịu rời Điền Sơn ra lĩnh thưởng. Tấn Văn Công đã hạ lệnh đốt rừng, với ý muốn thúc ép Giới Tử Thôi phải ra, thế nhưng ông nhất định không chịu tuân mệnh, rốt cục cả hai mẹ con ông đều chết cháy.

Nhà Vua thương xót đã lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để tưởng niệm (khoảng từ mồng 3 tháng 3 đến mồng 5 tháng 3 Âm lịch hàng năm).

Bởi thế, “Hàn thực” (“hàn”: lạnh, “thực”: đồ ăn, ăn uống) có nghĩa là những đồ ăn lạnh.

Ý nghĩa của bánh trôi bánh chay trong tết Hàn thực của người Việt

Mặc dù nguồn gốc của Tết Hàn Thực là bắt nguồn từ Trung Quốc thế nhưng khi vào Việt Nam, ý nghĩa của ngày Tết này đã mang những sắc thái rất riêng, mang đậm tính chất Việt.

Xem thêm: Nguồn gốc và ý nghĩa Tết Trung thu cổ truyền ít ai biết

Xem thêm: Các món ăn ngày Tết theo phong tục miền Nam cần nhớ

Tết hàn thực

Ý nghĩa hướng về cội nguồn của Tết Hàn Thực

• Tại Việt Nam tết Hàn Thực chủ yếu mang ý nghĩa hướng về cội nguồn là chính, để tưởng nhớ công lao của những người đã khuất.  Chẳng hạn người Việt có lệ dâng bánh trôi lễ Hai Bà Trưng vào ngày mùng 6/3 ở Hà Tây. Tiếp đó, ngày giỗ tổ Hùng vương mùng 10/3 người Việt từ khắp mọi miền tổ quốc về đền Hùng, Phú Thọ thắp hương và dâng cúng những đĩa bánh trôi bánh chay, tưởng nhớ cội nguồn…
• Như vậy có thể thấy rõ tết Hàn Thực của ta mang đậm màu sắc dân tộc riêng biệt, trường tồn trong quá trình dựng nước và giữ nước.

Truyền thống dân tộc

• Bánh trôi bánh chay là đặc trưng của ngày lễ này. Từ xa xưa bánh trôi bánh chay đã đi vào thơ ca dân tộc như những món ăn đặc trưng phổ biến của người Việt. Hai thứ bánh trôi và chay đều làm từ bột gạo nếp thơm. Bánh trôi nặn viên nhỏ, ngoài trắng, trong nhân đường đỏ, thả luộc trong nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước vớt ra vừa chín tới. Còn bánh chay thì nặn tròn dẹt, không nhân, đặt lên đĩa nhỏ, khi ăn đổ nước đường lên trên.
• Bên cạnh đó, nguyên liệu làm bánh trôi bánh chay từ gạo và đỗ – 2 sản vật đặc trưng của nền nông nghiệp lúa nước. Với hàm ý cầu nguyện cho thời tiết mưa thuận, gió hòa, mùa màng được bội thu.
• Và cũng trong dịp này, dù ai đi đâu, ở đâu cũng cố gắng về với gia đình để đi tảo mộ, cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp.
• Hiện, Tết bánh trôi bánh chay là một ngày lễ quan trọng ở nhiều tỉnh thuộc đồng bằng Bắc bộ. Trong ngày này, người dân thưởng thức những đồ ăn lạnh thay vì nổi lửa nấu nướng.

Tết hàn thực

Ý nghĩa ôn lại chuyện xưa

• Vào dịp tết Hàn thực, được cùng người thân thưởng thức một đĩa banh trôi, bánh chay chúng ta lại như cảm nhận được nhân tình thế thái. Nhiều người còn truyền tai nhau rằng, ăn bánh trôi bánh chay vào ngày này để ôn lại những chuyện xưa cũ, chuyện một thời đã xa của dân tộc ta.
• Món bánh trôi, bánh chay trong ngày tết Hàn Thực truyền thống chính là dịp để mọi người tưởng nhớ đến công ơn dưỡng dục của những người đã khuất, tưởng nhớ ông bà tổ tiên.
• Cũng có tích kể lại rằng bánh trôi bánh chay có từ thời Hùng Vương và tục làm hai thứ bánh này để nhắc nhớ về sự tích “bọc trăm trứng” của Âu Cơ. Trăm viên bánh nhỏ tượng trưng cho trăm quả trứng của Đức Lạc Long Quân. Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con lên rừng theo mẹ. Bánh chạy tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con theo cha xuống biển.

Và những truyền thống này đã ăn sâu vào tiềm thức người Việt, để rồi cứ đến ngày Tết Hàn thực, người người nhà nhà lại nô nức chuẩn bị làm bánh trôi, bánh chay. Với mùi thơm phức của đỗ xanh, đường mật, không khí tết dường như trở nên sôi động và ý nghĩa hơn.