Vì sao có câu “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”?

“Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi ” vốn gắn liền với hai tập tục của người Việt trong năm mới. Để chỉ hành động cứ vào đầu năm người Việt lại có thói quen mua muối về để lấy may cho cả nhà, còn vào thời điểm cuối năm nhà nhà lại mua vôi trắng về đề quét lại nhà cửa, tưởng cổng, quét vôi lên thân cây với hy vọng xua đuổi tà khí tránh những điều không may. 

Vì sao lại nói “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”

Vì sao lại đầu năm mua muối

Muối có vị mặn, chống xú uế, theo quan niệm dân gian là dùng để xua đuổi tà ma và đem lại nhiều điều may mắn cho gia đình.

Theo phong tục người xưa, muối cũng còn là biểu tượng của tình cảm thắm thiết, mặn nồng, cho sự gắn kết và no đủ. Có tục đầu năm mua muối là biểu hiện cho sự mong cầu hạnh phúc, mong cầu sự đầm đà, hòa thuận, gắn bó giữa vợ chồng và con cái. Đó cũng là sự mặn mà và tình thân thiết quanh năm trong các quan hệ họ hàng, làng xóm, trong các quan hệ làm ăn.

Ngày nay, mua muối đầu năm trở thành một tục lệ mang nghĩa tâm linh ước lệ nên các túi muối sẽ được đóng khéo léo ở trong những túi vải màu đỏ, có hình ông thần tài được bày bán tại các cổng đình, cổng chùa vào dịp đầu năm. Ở nhiều vùng tại đồng bằng Bắc bộ, nhiều người quan niệm rằng nếu mua muối vào đầu năm thì cả năm sẽ làm ăn tấn tới, mua may bán đắt, tình cảm gia đình sẽ đầm ấm, vẹn tròn như vị đậm đà của muối.

Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi

Bởi vậy ngày nay, khi mỗi sáng mùng 1 Tết tại Hà Nội, người ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh người rao bán muối dạo dịp đầu năm. Và mọi người sẽ sẵn sàng bỏ ra chút tiền mua muối để lấy may. Thường thì người bán sẽ đong một bát đầy có ngọn chứ không gạt ngang miệng bát bởi theo quan niệm cho rằng mua muối phải có ngọn như vậy mới mang lại được đầy đủ, trọn vẹn, no ấm cả năm.

Một quan niệm khác để giải thích cho việc mua muối đầu năm đó là hạt muối có sự kết tinh cao, có màu trắng trong tượng trưng cho sự sạch sẽ và tinh khiếu, đây cũng là biểu trưng cho tình cảm tốt đẹp, điều mà mọi người hướng tới.  Hạt muối tuy nhỏ nhoi, ít giá trị kinh tế nhưng mang trong mình ý nghĩa văn hóa phi vật thể thiêng liêng. Bởi thế, người ta vẫn thường rắc muối ra đường và xung quanh nhà với mong muốn bình yên.

Tại Việt Nam vào sáng mùng 1 tết, tại các đình chùa người ta sẽ bày bán muối bên cạnh vàng mã, hoa quả, đèn hương…. để các bà các mẹ sau khi vào chùa lễ Phật sẽ mua một gói muối với hy vọng có một năm mới suôn sẻ, mọi việc tốt lành may mắn.

Hơn nữa việc “mua muối đầu năm” cũng mang hàm của việc cha mẹ nhắc nhở con cái nên “ăn dè, hà tiện”, tiết kiệm để dành tiền mà “cuối năm mua vôi” xây nhà.

Xem thêm

Xin chữ đầu Xuân – nét đẹp văn hóa của người Việt

Khai bút đầu xuân, phong tục ý nghĩa của người Việt

Hái lộc đầu năm nguồn gốc và ý nghĩa

Cuối năm mua vôi

Ngược lại với tục mua muối đầu năm, thì mọi người luôn tránh mua vôi vào dịp đầu năm mới bởi theo quan niệm của người xưa là vôi trắng biểu tượng cho sự bạc bẽo ( bạc như vôi ). Bởi vậy người tra sẽ tránh tuyệt đối với mua vôi dịp đầu năm như tránh những điều rủi ro trong năm mới. tránh rạn nứt và đổ vỡ trong quan hệ tình cảm gia đình cũng như công việc.

“Tậu trâu, lấy vợ, xây nhà” đối với người Việt chính là 3 việc trọng đại, là mục tiêu phấn đấu trong đời, chính bởi vì thế, việc mua vôi được ví von như là công cuộc “xây nhà” – công việc quan trọng vào dịp cuối năm. Mua vôi cuối năm cùng là để sang sửa, trang hoàng lại cửa nhà, vôi trắng cũng có ý nghĩa là để xóa đi những điều không may của năm cũ, thể hiện một sự khởi đầu, bắt đầu mới mẻ để sửa chữa những sai lầm, khôi phục những thất bát đã qua. Vôi được mua dịp cuối năm để quét lại nhà cửa, cổng, tường bao, những cây quanh nhà sao cho sạch sẽ, trắng tinh tươm, nhằm chuẩn bị cho năm mới. Ở nông thôn, nhiều gia đình có quan niệm rằng rắc vôi bột ở 4 góc vườn rồi vẽ hướng ra phía cổng để xua đuổi ma quỷ.

Cũng còn một lý giải khác của “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” là dịp cuói năm người ta mua vôi để tiếp cho ông bình vôi.

Ông bình vôi là vật dụng đặc biệt để vôi ăn trầu bằng sành sứ, vật dụng mà chỉ có các cụ có thói quen ăn trầu mới có. Và khi lấy vôi trong bình cũng phải hết sức thận trọng, bởi người xưa quan niệm khi dùng dao vôi để lấy vôi, nhất thiết không được ngoáy chìa vôi vào lòng ông vì nếu thế sẽ bị bệnh cồn cào ruột gan mà phải dùng chìa đưa thẳng rồi rút ra. Vì thế, miệng ông cứ mỗi ngày một đầy, thành vành khuyên, hôm trở trời tự lóc ra, người ta dùng dao khứa chân rồi đem xâu vào dây treo trước cửa để trừ tà.

Một khi ông bình vôi đã đặc ruột, người ta rước ông cùng xâu miệng lên chùa để dưới chân cây hương, dưới gốc mít, gốc đa. Lâu ngày lăn lóc, sương đọng vào bụng ông, gặp con sài đẹn, hay bị sơn ăn thì người ta lấy nước đó mà uống, mà bôi. Ai bị sâu răng thì mua ngọc trai tán nhỏ hòa vào nước này uống sẽ khỏi.

Theo quan niệm của người xưa “Ông bình vôi” là vật thiêng trong nhà người xưa, do vậy lúc nào cũng phải cho ông ăn no, ăn đủ. Tuy nhiên do “Bạc như vôi” nên thường người ta sẽ chỉ cho ông ăn vào dịp cuối năm chứ không ai cho ông ăn dịp đầu năm cả, bởi vậy mới có tục “cuối năm mua vôi”.

Hiện nay, tục lệ này ngày nay ít có người quan tâm, đặc biệt là các bạn trẻ. Tuy nhiên, nhiều gia đình vẫn luôn giữ gìn những thói quen và tập tục đẹp đẽ đã có từ lâu đời của người Việt ta.